De eerste Wereldoorlog, ook wel de Grote Oorlog genoemd, heeft een directe link met de Tweede Wereldoorlog.
De bewoners van deze prachtige aardbol vinden het noodzakelijk om elkaar bij tijd en wijle uit te roeien en de planeet te vernietigen.
Oorzaak nummer één is macht. Macht over een ander, over een ander deel van onze aarde. Als het uitoefenen van macht over een ander of een ander land ook nog gepaard gaat met godsdienstwaanzin, kan dit een aanleiding zijn om diegene of dat land totaal te vernietigen.
Het doel heiligt de middelen. Geloof is een reden, maar ook expansiedrift, het door Hitler gepropageerde Lebensraum, het ontbreken van de benodigde grondstoffen en nog andere zaken, kunnen een reden zijn om die ander of een ander land de oorlog te verklaren en een lesje te leren.
Zo is het altijd al geweest en zal het altijd zo blijven. Typische eigenschap van de Homo Sapiens.
De regering van een land, met een democratisch gekozen regering of met aan het hoofd een dictator, oefent macht uit over zijn onderdanen. Een deel van de onderdanen is het met de regering eens, een ander deel niet en het derde deel boeit het vaak niet als het dagelijks leven maar met zo weinig mogelijk problemen voortkabbelt. De verdeling in voor- en tegenstanders zal ook altijd zo blijven en zit de vooruitgang van de menselijke omstandigheden vaak in de weg. Voorbeeld hiervan is het grote Amerika, waar de Republikeinen nagenoeg alle besluiten van de Democraten na een regeringsperiode weer terugdraaien, vice versa. Hoe onnozel kan je zijn om niet tot de conclusie te komen dat een vijandige houding ten opzichte van elkaar het land geen meter vooruit helpt. Wij mogen nog blij zijn dat de haviken hun zin niet hebben gekregen en er zelfs in een land als Amerika geen burgerconflict is uitgebroken. Het gaat hier natuurlijk wel om een kleine groep ruziezoekers, maar de massa is kennelijk niet in staat om alles te relativeren en met elkaar een biertje te gaan drinken, republikein of democraat. Kennelijk is het stempel al genoeg om mensen uit elkaar te drijven, terwijl als zij dit stempel niet zouden kennen, zij heel aangenaam met elkaar zouden kunnen samenleven.
Anders is het in een land met een dictatoriale macht. Daar is er geen keuze en diegene die meent dat de keuze er wel zou moeten zijn wordt vaak onmiddellijk opgepakt en in het ergste geval vermoord. De voorbeelden zijn legio; China, Rusland, Noord-Korea, Iran en nog veel meer.
In 1870 werd in Versailles het Duitse Rijk uitgeroepen. De Pruisische koning Wilhelm werd tot keizer van Duitsland benoemt. Elzas-Lotharingen werd van de Fransen afgepikt, iets wat de Fransen een paar eeuwen eerder van Duitsland hadden afgenomen. Door het afsluiten van een aantal geheime verdragen met Rusland en Oostenrijk-Hongarije werd een groot Europees blok gevormd met het doel om te vermijden dat Frankrijk ooit nog een bedreiging zou vormen voor het Duitse Rijk. Bismarck was de grote architect van het Duitse Rijk en de bijbehorende verdragen. Hij gedroeg zich als een soort alleenheerser en joeg met regelmaat keizer Wilhelm II in de gordijnen, met als resultaat dat Bismarck werd ontslagen. Zijn opvolger, Caprivi, verlengde de geheime overeenkomst met Rusland niet omdat hij er achter kwam dat het verdrag niet overeen kwam met de bepalingen uit het geheime verdrag met Oostenrijk-Hongarije. Zodra Frankrijk hier lucht van kreeg, probeerden de Fransen een verdrag met Rusland te sluiten, wat in 1893 lukte. Het verdrag was een geheim militair verdrag gericht tegen Duitsland. Dit verdrag zorgde voor een enorme verschuiving van de machtsbalans in Europa met aan de ene kant Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië en aan de andere kant Groot Brittannië, Frankrijk en Rusland. Rusland zag wel wat in het verdrag omdat het zijn invloed in de Balkan wilde uitbreiden en had ontdekt dat Oostenrijk-Hongarije dit ook wilde doen. Bovendien wilde Frankrijk met Rusland samenwerken om het probleem rond de zeestraten (de Russische vloot lag opgesloten in de Zwarte Zee) op te lossen, Oostenrijk-Hongarije had daar nooit interesse in getoond.
In 1882 trad Italië toe tot het bondgenootschap met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije, mede door de groeiende macht van Frankrijk in Noord-Afrika, waar Italië zelf ook belangstelling voor had. Italië bleek echter een onbetrouwbare bondgenoot te zijn en sloot met Frankrijk in 1902 ook een geheim niet-aanvalsverdrag af wat natuurlijk volledig in strijd was met het geheime verdrag met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. Het bondgenootschap had dus een verrader in huis en zou dat pas later merken.
Frankrijk voelde zich al wat sterker maar nog niet sterk genoeg om Elzas-Lotharingen met militaire middelen weer in te nemen. Op zoek naar een additionele bondgenoot kwam men uit bij Groot-Brittannië dat inmiddels met argusogen naar het economisch machtige Duitsland aan het kijken was. Duitsland had grondstoffen nodig voor de snel groeiende industrie. Het vervoer werd uitgevoerd door de handelsvloot van de Britten met als gevolg dat Duitsland steeds afhankelijker werd van Groot-Brittannië. Toen Duitsland besloot om een eigen handelsvloot te gaan bouwen werd ze een enorme concurrent van de Britten en dat werd Duitsland niet in dank afgenomen. De bescherming van de handelsvloot werd nog steeds uitgevoerd door de oorlogsvloot van de Britten, maar Duitsland ging over tot de bouw van een eigen oorlogsvloot om de koopvaardij te beschermen. Men keek hierbij niet op een oorlogsschip meer of minder, vooral om de eventuele aanvallers af te schrikken. Deze vloot werd niet gebouwd om welk land dan ook aan te vallen en het was ook niet de bedoeling om een grotere vloot te bouwen dan die van de Britten. Maar de Britten waren not amused en zochten een bondgenoot op het vaste land en Frankrijk leek daarvoor een goede keus. In 1904 werd een ogenschijnlijk op handel gerichte overeenkomst afgesloten, maar, zonder dat dit bij de meeste Britse ministers en het Britse Parlement bekend was, werd er in het geheim ook overlegd over een militair samenwerkingsplan. Groot-Brittanië zocht na het afsluiten van het verdrag met de Fransen ook toenadering tot Rusland en bij een bezoek van de Britten aan Rusland in 1909 kwamen de eerste plannen op tafel voor een militaire samenwerking.
Samengevat; er waren dus vlak voor 1914 een aantal landen die een wirwar van geheime bondgenootschappen met elkaar hadden gesloten en die zich op een oorlog aan het voorbereiden waren. De vlam zou binnen niet al te lange tijd in de pan slaan. Het uitroepen van de algemene mobilisatie zou het startpunt zijn van de echte oorlog en het ging er om welk land dat als eerste zou gaan doen. Frankrijk probeerde het zo te manipuleren dat de vijand als eerste zou mobiliseren, maar Rusland, de bondgenoot van Frankrijk was het land dat als eerste de beslissing nam tot het starten van de oorlog. Maar zover is het nog niet. Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland vonden zichzelf nog niet sterk genoeg om de oorlog aan te gaan en wilden ook niet worden genoemd als de verantwoordelijke voor het starten van de oorlog. Er moest dus iets gecreëerd worden waardoor het starten van de oorlog werd gerechtvaardigd.
Dit incident kwam er op 28 juni 1914 toen de Hongaarse troonopvolger Aartshertog Frans Ferdinand met zijn echtgenote door Gavrilo Princip, een Servische terrorist, werd vermoord. Oostenrijk-Hongarije voelde zich door de voortdurende terroristische activiteiten in Bosnië-Herzegovina in haar bestaan bedreigd en stelde op 23 juli 1914 een ultimatum aan Servië, dat door de Serviërs niet op alle punten werd aanvaard. Het toelaten van Oostenrijkse agenten op Servisch grondgebied was een stap te ver. De volgende dag werd het Oostenrijkse ultimatum in Rusland bekend en besloot tot het uitroepen van een beperkte mobilisatie. Op 25 juli werd het besluit formeel bevestigd en nog dezelfde avond tekende de Oostenrijk-Hongaarse keizer het bevel tot gedeeltelijke mobilisatie tegen Servië. De tsaar twijfelde of de oorlog nog kon worden voorkomen, maar op 30 juli kondigde tsaar Nicolas II de algemene mobilisatie af, niet alleen tegen Oostenrijk, maar ook tegen Duitsland. De Russische generale staf realiseerde zich dat dit een indirecte oorlogsverklaring was en probeerde nog de tsaar hier van af te houden. Ook een brief van de Duitse keizer aan zijn neef Nicolas II bleef zonder effect. Oostenrijk had nu geen keus meer en kondigde eveneens de algemene mobilisatie af en daarmee was de oorlog een feit. Zoals reeds eerder gemeld moet het besluit om de oorlog te beginnen Rusland worden aangerekend. Toen de mobilisatie van Rusland bekend werd betekende dat voor de Duitsers ook om over te gaan tot algehele mobilisatie. Frankrijk riep nog voor Duitsland de mobilisatie uit. Op 1 augustus ging Duitsland over tot de aanval, bezette Luxemburg en kreeg zodoende de schuld aan de Eerste Wereldoorlog toegespeeld. De werkelijkheid was dat Rusland zich al jaren op de oorlog had voorbereid en met name Servië met acties op Oostenrijks-Hongaars grondgebied had ondersteund. Frankrijk had zo zijn eigen motieven en Groot-Brittannië sloot zich aan bij Rusland en Frankrijk met als doel het elimineren van Duitsland als grootmacht en concurrent. Duitsland was dus niet geheel onschuldig, maar was zeker niet de hoofdschuldige in het conflict. Italië was inmiddels overgelopen en dus moest Duitsland, samen met Oostenrijk-Hongarije, Turkije en Bulgarije het opnemen tegen de rest van de wereld. Op 4 augustus trok Duitsland België binnen en eiste van de Belgen, die zich tot dan toe neutraal hadden opgesteld, een vrije doortocht. België weigerde waarop Duitsland ook België de oorlog verklaarde. België werd zodoende het slachtoffer. Er hebben diverse veldslagen plaatsgevonden: rondom de forten bij Luik, Halen, Dinant, Tienen, Aalst, Mechelen, Dendermonde en Charleroi. De forten van Walem, Sint-Katelijne-Waver en Koningshooikt worden na 3 dagen van bombardementen opgegeven. Antwerpen wordt op 2 september met zeppelins gebombardeerd. Dendermonde wordt op 5 september platgebrand. Op 29 september worden Lier, Duffel, Tisselt, Londerzeel en Heist-op-den-Berg gebombardeerd, Mechelen wordt definitief opgegeven en de Belgische troepen trekken zich terug naar Antwerpen. Op 3 oktober worden Lier en Herentals het slachtoffer van Duitse terreur. Kempische dorpen worden platgebrand. Op 6 oktober wordt Antwerpen bestookt met 4000 granaten en 140 zeppelin bommen. Meer dan 1 miljoen Belgen vluchten naar Nederland. Op 9 oktober is de slag om Antwerpen voorbij. Op 16 oktober bereikt het Duitse leger Damme, Zeebrugge, Knokke en Oostende.
Door inundatie van het gebied aan de IJzer loopt het front vast in Vlaanderen en in Frankrijk. Dan begint de 4 jaar durende loopgravenoorlog. Wat volgde was een zinloze loopgravenstrijd die miljoenen slachtoffers kostte. Bij de slag om Verdun en de slag om de Somme vielen meer doden en gewonden dan bij alle veldslagen van de eeuw daarvoor samen. Het drong slechts langzaam tot de bevelhebbers door dat verdedigers altijd in het voordeel waren. Aanvallers sneuvelden bij bosjes omdat de oude gevechts- en wapentechniek hopeloos ouderwets waren geworden.
Fronten
In Europa:
Westfront Duitsland versus België, Luxemburg en Frankrijk. Oostfront, Duitsland/Oostenrijk versus Rusland. Balkanfront, Oostenrijk versus Servië en later ook Roemenië, Montenegro, Bulgarije en Griekenland. Italiaans front, Oostenrijk versus de overgelopen Italianen.
In Afrika:
Duits-Zuidwest Afrika (Namibië), een Duitse kolonie versus het Gemenebest. West-Afrika (Kameroen en Togo). Duits Oost-Afrika (Tanzania, Rwanda en Burundi, Portugees-Mozambique). De Duitsers werden snel verslagen. De laatste Duitse troepen voerden nog enige tijd een guerrillastrijd in Portugees- Mozambique tegen de Portugezen en de Britten. De veroverde koloniën werden verdeeld.
Aziatisch front:
Tsingtao, Duitsland versus Japan en Groot-Brittannië.
Fronten in het Midden-Oosten:
Kaukasus, Turken versus de Russen. Mesopotamië, invasie van Irak door de Britten. Palestijns front, Sinaï en Palestina, de Britten versus de Turken. Dardanellenfront, de Britten versus de Turken.
Aanvankelijk leek Duitsland de oorlog toch te gaan winnen. Grote legers lagen in loopgraven tegenover elkaar in een linie die liep van de Zwitserse grens tot aan de Noordzee. Bij verwoede aanvallen over en weer lieten miljoenen soldaten het leven zonder ook maar een meter terreinwinst te boeken. Amerika werd op 7 april 1917 in de oorlog betrokken. Een Duitse onderzeeër had het Amerikaanse schip Lusitania tot zinken gebracht met als resultaat 1200 slachtoffers. Na nog wat provocerende acties verklaarde de VS Duitland de oorlog en in de zomer van 1918 arriveerde een grote verse krijgsmacht die kon worden ingezet aan de kant van de geallieerden. Mede daardoor werd in 1918 de Duitse slagkracht gebroken en zag Ludendorff dat Duitsland de oorlog niet meer kon winnen. Een hele generatie jonge mensen was inmiddels gestorven op het kolossale slagveld. In totaal sneuvelden 9 miljoen militairen en 1 miljoen burgers. Daarnaast stierven door honger en ziektes nog bijna 6 miljoen burgers.
Tijdens de wapenstilstandsonderhandelingen grepen de geallieerden hun kans en dwongen de Duitsers tot volledige capitulatie. Duitsland accepteerde deze eisen met het mes op de keel en werd gedwongen het Verdrag van Versailles te ondertekenen. Dit verdrag maakte een einde aan de oorlog maar werd het startpunt voor de volgende oorlog omdat Duitsland volledig werd uitgekleed. Het lag toen al voor de hand dat de Duitsers hier in de toekomst tegen in opstand zouden komen. Zie hiervoor het artikel over het ontstaan van de NSDAP.
Bronvermelding:
De Eerste Wereldoorlog – Hans Andriessen
De Eerste Wereldoorlog – Henk van der Linden
Wikipedia