Guernica, de heilige stad van het Baskenland

Op deze website vindt u een apart verhaal over de bombardementen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden. Het bombardement op Nijmegen is daar apart aan toegevoegd, in eerste instantie om een idee te geven hoe een bombardement op Nazi-Duitsland van start ging, maar in tweede instantie ook omdat het hier een bijzonder “friendly fire” bombardement betrof.

Wat tot nu toe niet is beschreven is het bombardement van het Duitse Condor legioen en het Italiaanse Aviazione Legionaria op de Baskische stad Guernica. Logisch, want dit bombardement vond plaats een aantal jaren voor het werkelijke begin van de Tweede Wereldoorlog, op 26 april 1937. Het Condor legioen was een militaire eenheid van vrijwilligers uit Nazi-Duitsland en het Aviazione Legionaria een eenheid uit Italië met als doel Franco bij zijn plannen te helpen. Hermann Göring bevestigde na het einde van de Tweede Wereldoorlog dat het bombardement op Guernica moest worden gezien als een test voor de Luftwaffe.  

In Spanje woedde van 19 juli 1936 tot 1 april 1939 een heftige burgeroorlog, met aan de ene kant de Nationalisten van generaal Franco (de opstandelingen) en de Republikeinen, de wettige regering. Franco pleegde vanuit het zuiden een militaire coup tegen de wettige regering en wilde zo snel mogelijk ook de noordelijke provincies veroveren. Franco werd gesteund door rechtse en conservatieve groeperingen en de Duitsers en Italianen. De zittende regering werd gesteund door de communisten en anarchisten en de steun van (min of meer) Frankrijk en Engeland en Rusland. De noordelijke provincies, het Baskenland, steunde eveneens de wettige regering.

Franco besluit op advies van zijn staf en de Duitsers een aanval op het noorden te richten op de verdedigingslijn Bilbao, Durango en Guernica. Emilio Mola, de bevelhebber van de Nationalisten, wilde Bilbao innemen en dan westwaarts bewegen naar Durango en Guernica. Wolfram van Richthoven, de bevelhebber van het Duitse Condorlegioen wilde de aanval anders aanpakken en versnellen door Durango, een belangrijk kruispunt voor militair verkeer, en Guernica te bombarderen en met de grond gelijk te maken. Op 31 maart 1937 werd Durango gebombardeerd, schatting 170 tot 200 doden. Bij Guernica was het vooral belangrijk vanuit strategisch oogpunt de brug over de rivier te bombarderen.  

Op 26 april 1937 waarschuwden de kerkklokken van Guernica voor een ophanden zijnde luchtaanval. De inwoners zochten snel de schuilkelders op. Inderdaad verscheen er één Heinkel HE 111 aan het firmament en die gooide zijn bommen af boven de stad. Verder gebeurde er even niets, dus verlieten de bewoners weer de schuilkelders. Een kwartier later verscheen echter een volledig eskader Ju 52 en Savoia Marchetti SM.81 vliegtuigen die de stad bombardeerden met kleine bommen, 250 kg bommen en brisant bommen. De stad werd voor 80% verwoest. Ook besluit Von Richthoven om op de vluchtende inwoners te schieten. Het aantal slachtoffers verschilt van bron tot bron, de schatting is tussen de 300 en 800 doden. Vreemd genoeg werd de brug, het oorspronkelijke doel van het bombardement en de “Eik van Guernica” niet geraakt. De “Eik van Guernica” stond symbool voor de rechten en vrijheden van de Baskische bevolking.

Twee dagen later neemt Franco de stad in en de verovering is wereldnieuws. Eerst werd nog beweerd dat de huizen niet waren gebombardeerd maar door Baskische terroristen waren vernield, maar een neergeschoten Duitse piloot, Joachim Wandel, bekende dat er wel degelijk gebombardeerd was.  

Waarom werd er geen hulp geboden aan de kant van de nationalisten? De eigenzinnige bevelhebber van het Russische luchteskader Yakov Smushkevich, vond het niet nodig om in te grijpen en had zijn vloot dus niet in paraatheid gebracht. Dit eigengereide optreden was voor de Republikeinen onverteerbaar. Frankrijk hield zich op de vlakte en was niet gecharmeerd van een communistische dreiging vanuit Spanje en Engeland was eigenlijk meer op de hand van Franco maar weigerde dit standpunt openlijk te erkennen. Uiteindelijk wint Franco de oorlog en heeft Nazi-Duitsland er weer een bondgenoot bij.

Het Duitse Condor legioen werd bij terugkomst in Duitsland in Hamburg en Berlijn als helden groots onthaald.   

Pablo Picasso

Pablo Picasso kreeg een verzoek van de Republikeinen om een werk te maken voor de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1937. Picasso besloot de gebeurtenissen bij Guernica als onderwerp te nemen. Picasso had een afkeer van geweld en van Franco.

Het doek was 27 vierkante meter groot, kreeg de naam “Guernica” en werd de tweede helft van juni 1937 afgeleverd in Parijs.

Begeleidend gedicht van Paul Eluard:

“De dood en de weerzinwekkendheid van onze vijanden hebben de monotone kleur van de nacht”.

Bronvermelding:

Isgeschiedenis.nl

Historiek.net

Diverse Wikipedia artikelen