Het is duidelijk dat de Slag om Engeland, een gevecht in de lucht dat zijn weerga niet kende, de uiteindelijke doodsteek betekende voor de aspiraties van het Derde Rijk. Het verlies aan vliegtuigen en de beperkte productie van nieuwe vliegtuigen door de vele strategische bombardementen van de geallieerden, resulteerde in een geallieerde overmacht in de lucht. Op de meest cruciale momenten in de strijd op het land, besliste de inzet van de geallieerde luchtmacht de strijd.In het begin kon de Duitse Luftwaffe nog voldoende weerstand bieden, maar in de loop van de tijd werd die weerstand steeds minder met als één van de laatste wapenfeiten van het Bomber Command, het totaal onnodig bombarderen van Dresden op 15 februari 1945, zonder enige weerstand van de Luftwaffe.
Al is er weinig kennis over WWII, de Flying Fortress is toch wel een bekende naam. De vliegtuigen waren op diverse vliegvelden in de UK gestationeerd. Als “Bomber Harris” (Arthur Harris, leider van het Bomber Command) een nieuwe opdracht uitvaardigde, dan vertrokken van al die verschillende vliegvelden een groot aantal vliegtuigen. De verzamelplek was een plek boven de Noordzee, bekend als “Picadilly Circus”. Het verzamelen van al die B-17’s en andere bommenwerpers was een heikele opgave, speciaal bij wat minder weer. Met regelmaat vlogen vliegtuigen tegen elkaar aan of moesten terugkeren door het slechte zicht. Meer daarover in het artikel over het bombardement op Nijmegen op 22 februari 1944, het verhaal van één van de meest chaotische bombardementsvluchten uit WWII.
Eerst een aantal feiten:
Aantal gebouwd: 12.731, verdeeld over 7 varianten, de eerste geleverd in januari 1939 en gebruikt tot 1963.
Aantal bemanningsleden: 10, bestaande uit een piloot, co-piloot, bommenrichter/frontschutter, boordwerktuigkundige/rugschutter, navigator/radio operator, 2 boordschutters, de buikschutter en een staartschutter. De functie van boordwerktuigkundige/rugschutter werd later gesplitst over 2 man.
Varianten:
B-17A – oorspronkelijke versie
B-17B – hydraulische remmen, herpositionering van de bemanning, supercharger op de motoren, aangepast richtingsroer en flaps
B-17C – Betere bescherming, zelfdichtende brandstoftanks, ander geschut en opstellingen
B-17D – Bemanning van 9 naar 10, herziene cockpit en neus
B-17E– Langere romp, grotere roeren, geschutskoepel in de staart en gemodificeerde andere koepels
B-17F – Neus uit 1 stuk perspex, gewijzigde schiet opstellingen
B-17G – Koepel aan onderzijde, alle koepels uitgerust met Browning .50 machinegeweren Lengte/hoogte en spanwijdte: 22,7/5,8 en 31,6 meter
Leeggewicht 16.390 kg, maximaal gewicht 32.660 kg
Motoren: 4 x Wright R-1820-97 Cyclone radial, elk goed voor 900 kw
opsnelheid: 462 km per uur
Actieradius 2980 km
Doel: de oorlogsindustrie in Duitsland uitschakelen
In eerste instantie werd een vloot B-17’s er alleen op uitgestuurd, zonder begeleiding van jagers. Ondanks de sterke bewapening van de B-17, waren de vliegtuigen toch merendeels “sitting ducks” voor de Duitse jagers. Bij een aanval op 14 oktober 1943 (Black Thursday) van 291 B-17’s, kwamen slechts 33 toestellen onbeschadigd terug (59 neergehaald, 18 noodlandingen, 12 toestellen moesten worden gesloopt). Van de 2900 bemanningsleden keerden er 650 niet terug.
Bij een aanval op Schweinfurt in februari 1944 werden voor het eerst 235 B-17’s begeleid door 2 squadrons P-51 Mustangs en P-47 Thunderbolts. Met de gewijzigde strategie gingen “slechts” 11 B-17’s verloren.
Tot zover de feiten. Dan nu een paar “live” verslagen. Eerst een redelijk “normaal” verhaal van Lt. Hallock (frontschutter) en zijn collega’s over een “day at the office” in een B-17:
Wij hadden bij de start van de missie op Augsburg al het idee dat het geen normale dag zou worden. Na het lossen van de bommen en op de terugweg naar huis kwamen wij terecht in een gigantische “dogfight” met tweehonderd Duitse jagers. Onze B-17 groepsleider was al neergehaald en plotseling ontplofte er een 20mm granaat in de neus van onze B-17. De granaat versplinterde het plexiglas van de neus en verwoeste de radioapparatuur. Ik krabbelde naar de achterkant van het vliegtuig om te kijken of iemand van de bemanning hulp nodig had. Twee granaten hadden het midden van het vliegtuig beschadigd. Eén boordschutter was in zijn voorhoofd geraakt en de andere in zijn halsslagader. Ik drukte mijn vinger op de halsslagader, verbond het met drukverband en gaf hem een morfine injectie. Toen heb ik de wond van de andere boordschutter verbonden. Wij hadden geen plasma aan boord, dus veel anders viel er niet te doen. De staartschutter had door het gebrek aan communicatie gehoord dat mijn hoofd er was afgeblazen en hij wilde springen. Maar de piloot had hem verzekerd dat ik alleen gewond was. Toen ben ik teruggekropen naar voren, heb mijn eigen wonden verzorgd. Ik was vervolgens weer klaar om mijn machinegeweer te bedienen. De Duitse jagers hebben ons voor drie kwartier opgejaagd. Zij kwamen zo dichtbij dat ik het gezicht van de piloot kon zien. Tegen die tijd waren wij teruggezakt uit de groep, maar de Duitsers waren min of meer verdwenen. De vraag was nu of wij nog thuis konden komen. Het vliegtuig was behoorlijk beschadigd en het zuurstof systeem was totaal aan flarden. De keuze was nu of terug naar huis of naar Zwitserland vliegen. De eerste optie bijna onmogelijk, de tweede vrij eenvoudig. Ik was intussen druk met het uitdelen van zuurstofflessen. Ik zou voor Zwitserland zijn gegaan, maar de rest van de bemanning koos voor Engeland. Na een tijdje zaten wij bijna zonder zuurstof en moesten wij dalen tot 1000 voet, gevaarlijk laag. We zagen 4 jagers voor ons, maar gelukkig bleken dat 4 P-47’s te zijn. Zij hebben ons begeleid tot wij weer in Engeland waren. Tijd voor een klein gebed: “Thanks God for what you have done for us today. “
Dit verhaal kan worden beschouwd als “vrij normaal”. De drie volgende verslagen zijn van de buitencategorie.
Piggyback flight
Op oudjaarsavond 1944 zagen de Duitsers die omhoog keken een “geheim wapen” over hun hoofd vliegen. Het was een vijandelijk vliegtuig, maar de waarheid was verbazingwekkender dan iederen had verwacht. Piloot Glenn Rojohn en zijn co-piloot Bill Leek hadden net een vlucht over Hamburg gemaakt. Op de terugweg naar huis kwamen zij een Messersmitt ME-109 tegen. De B-17 kwam in moeilijkheden. Beneden de B-17 vloog een andere B-17 bestuurd door Bill McNab en Nelson Vaughn. Niemand weet wat er precies gebeurde , maar de twee vliegtuigen raakten elkaar en bleven aan elkaar vast zitten. De bovenste koepel van McNab ging door de bodem van de B-17 van Rojohn. De geschutskoepel onder aan de B-17 van Rojohn kwam door de bovenkant van de B-17 van Leek. Met de onderste B-17 in brand was er een catastrofe in de maak. Omdat het niet lukte de bovenste B-17 op te trekken, werden Rojohn en Leek gedwongen gezamelijk terug te vliegen over vijandelijk gebied. Rojon gaf bevel om te springen, maar Leek wilde zijn captain niet in de steek laten. Toen ze de grond raakten spatte de onderste B-17 uit elkaar. McNab en Vaughn overleefden de crash niet, maar Rojohn en Leek overleefden de klap wel. Vier bemanningsleden overleefden de klap eveneens. Twee niet.
Kreupele B-17 naar huis begeleid door Duitse Me-109
De B-17 van Charlie Brown “Ye Olde Pub” vloog met zijn bemanning een eerste missie naar Bremen. Bremen werd verdedigd door een groot contingent jagers en flak. Browns toestel bezette de gevaarlijke linkerflank van de formatie (Purple Hart Corner). De linkervleugel van het toestel werd al snel geraakt door hevige flak. Eén motor moest worden uitgezet waardoor het toestel de formatie moest verlaten.
Al snel kregen zij bezoek van een aantal jagers. Een aantal jagers werd door de boordschutters uitgeschakeld, maar de overgebleven jagers schoten de staart van de B-17 in gruzelementen. De staartschutter Hugh “Ecky” Eckenrode liet hierbij het leven en negen bemanningsleden waren gewond.
Alle systemen aan boord van de B-17 werden beschadigd. Brown zelf was gewond geraakt aan de schouder. Gebrek aan zuurstof en zijn wonden zorgden voor een tijdelijke blackout en de B-17 kwam in een spiraal terecht richting aarde. Vlak boven de grond kwam Brown weer bij en slaagde er in de bommenwerper weer recht te trekken. Hij zag geen Duitse jagers meer. Die gingen er kennelijk van uit dat het doel was vernietigd.
Toen Brown, op weg naar huis, voorbij een Duits vliegveld kwam werd hij opgemerkt door Franz Stigler, een Duitse Me-109 ace. Stigler moest nog één bommenwerper vernietigen om in aanmerking te komen voor het “Ritterkreuz”. Stigler steeg onmiddellijk op en observeerde de bommenwerper en bespeurde geen enkele beweging van de kanonnen. Hij zag dat de bommenwerper was doorzeefd met kogels en ging er van uit dat de bemanning ernstig gewond moest zijn. Met toch enig risico manoeuvreerde Stigler zijn toestel naast de B-17. Stigler en Brown keken elkaar aan en Brown hoopte vurig dat de nachtmerrie spoedig over zou zijn.
In plaats van de B-17 de genadeklap te geven, escorteerde Stigler de bommenwerper eerst over land en nog een stuk over de Noordzee. Hij keerde op tijd terug en gaf Brown nog even een saluut. Brown was in staat om de B-17 in Engeland aan de grond te zetten.
40 Jaar later woonde Brown na een lange carriere in de Verenigde Staten en Stigler was verhuisd naar Canada. Brown was erop gebrand de Duitse piloot te vinden die hem en zijn bemanning van een wisse dood had gered. Hij schreef naar Duitse piloten nieuwsbrieven en uiteindelijk kreeg hij antwoord van de piloot die zijn leven spaarde.
Na een lang telefoongesprek vertelde Stigler aan Brown sommige details die Brown waren ontgaan. De twee hebben elkaar uiteindelijk ontmoet en zijn sindsdien vrienden gebleven.
The plane that landed it self
Op 23 november 1944 naderde een B-17 een RAF anti-aircraft unit in België. De B-17 naderde met hoge snelheid, het landingsgestel naar beneden. Het personeel van de unit was niet op de hoogte van een geplande landing, dus ging men uit van een noodsituatie en reageerden dienovereenkomstig. De B-17 voerde de noodlanding uit en ploegde zich in een naastgelegen veld. De landing was zo snel en ongecontroleerd dat de propellers afbraken en beide vleugels in de grond sloegen . Drie motoren bleven draaien en het personeel van de basis verwachtte dat een zwaar gewonde bemanning uit het vliegtuig zou komen. 15 Minuten gebeurde er helemaal niets en na 20 minuten benaderde John Crisp voorzichtig de B-17, opende een luik en ging naar binnen: “De meest opmerkelijke vondst die ik deed was een stuk of twaalf parachutes, klaar om te gebruiken. Maar waar was de bemanning? Op de tafel van de navigator lag het codebook met de kleuren en letters van die dag voor identificatie doeleinden. Verschillende lederen flight jackets lagen in de romp samen met een aantal chocolade repen. Verbazingwekkend, maar de bemanning was in het geheel niet aanwezig. De laatste opmerking in het codebook was “bad flak“.”
Deze B-17 werd bekend als de “Phantom Fortress” en het kostte enige tijd om uit te vinden wat er precies was gebeurd. De laatste missie was het bombarderen van olieraffinaderijen bij Merseburg. De bemanning, vreemd genoeg, werd levend en wel aangetroffen in België. Volgens hen had het bommenrek kuren vertoond en toen ze uit de formatie vlogen om het probleem op te lossen, werden ze onderschept door vijandelijke jagers en vloog één van de motoren in brand. De bemanning besloot toch te proberen naar Engeland te komen, maar toen duidelijk werd dat de B-17 het niet zou halen werd koers gezet naar Brussel in België. Alle overbodige lading werd overboord gezet, maar het bleef tobben om het vliegtuig in de lucht te houden. Dus zette de piloot de B-17 op autopilot en gaf opdracht het toestel te verlaten.
Het verhaal van de bemanning klopte niet met de feiten. Er kwamen diverse theorieën op tafel, maar die konden niet verklaren waarom alle parachutes nog aan boord waren. Ook kon niet verklaard worden hoe de B-17 met de juiste snelheid en dalingshoek had kunnen landen.
Veel theorieën en heel weinig antwoorden omringen de landing van de “Phantom Fortress”. De onbemande landing blijft één van de vreemdste en mysterieuze dingen die gedurende de oorlog zijn gebeurd.
Miss Donna Mae II
De B17 Miss Donna Mae II raakte uit positie terwijl zij over het doel vloog, onder een andere B17, Trudy. Bommen van de Trudy rukte de linker horizontale stabilisator van het toestel af waardoor Miss Donna Mae II in een niet te herstellen spin raakte. Een van de vleugels werd op 13.000 voet afgerukt. Alle 11 bemanningsleden vonden de dood. Het toestel sloeg te pletter in de Oderbergstrasse in Berlijn op 19 mei 1944.
Al met al was de B-17 een enorm sterk toestel. Zelfs met grote schade was de B-17 in staat om te blijven vliegen. De schade bij foto 5 werd zelfs de B-17 te machtig.
Er zijn tegenwoordig nog een gering aantal B-17’s over, gerestaureerd tot showmodel of weer vliegklaar gemaakt.
Op 2 oktober 2019 crashte de B-17 “Nine-o-Nine“, eigendom van de Collins foundation, op Bradley International in de US. Het toestel was al eerder betrokken bij ongelukken in 1987, toen het doorschoot op de landingsbaan en in 1995 toen er problemen waren met het landingsgestel. De piloot had bij de start al problemen met motor nummer 4 gemeld, maar ging toch met 10 passagiers de lucht in. Al snel rapporteerde de piloot ernstige problemen met motor nummer 4 en keerde direct terug. Tijdens de landing ging het erg mis en het toestel boorde zich in een gebouw, met als resultaat 7 doden, inclusief de piloot en de co-piloot, plus iemand op de grond. Uit onderzoek van de NTSB bleek dat de linker magneto van motor nummer 4 was uitgeschakeld en de rechter magneto op de meeste cilinders nauwelijks een vonk gaf. Verder waren er bij alle motoren problemen met de bougies. Bovendien stonden bij de landing de propellers van motor nummer 3 nagenoeg in de vaanstand, nummer 4 geheel in de vaanstand en waren de landingskleppen ingetrokken.
Op 12 november 2022 crashten een B17 “Texas Raiders” en een P63 King Cobra bij een airshow in Dallas. Beide vliegtuigen waren in perfecte staat. De grotere toestellen, zoals de B17, vlogen in een grote cirkel. De kleinere toestellen zoals de Mustang en de King Cobra volgden in een parallelle cirkel aan de binnenkant van de cirkel van de grotere toestellen. De King Cobra raakte “out of formation” en kwam met een te hoge snelheid uit de binnenste cirkel om weer aan te sluiten in de formatie. Vanuit de cockpit van de King Cobra was de B17 niet te zien en de King Cobra ramde van bovenaf de B17 met als resultaat dat beide toestellen in brokken naar beneden kwamen en crashten. Alle inzittenden kwamen om het leven.
Bron: Diverse War History Online artikelen en Wikipedia informatie.