Operatie Barbarossa en de slag om Stalingrad

Bijgewerkt 24/03/24

In mijn andere verhalen is er al gebleken dat de initiatieven van Adolf Hitler onnoemelijk veel leed en slachtoffers hebben veroorzaakt. De bizarre slag om het Hürtgenwald en de slag bij de Gustavlinie, maar vooral het enorme aantal slachtoffers van de concentratiekampen, steken daar met kop en schouders boven uit.

Maar zelfs deze menselijke drama’s staan in de schaduw van wat er zich in Rusland heeft afgespeeld bij Operatie Barbarossa en de Slag om Stalingrad. Stalin, maar ook Hitler spraken hier van een “gemiddeld tiendaagse verbruik van manschappen”.

Stalin

De wreedheden onder Hitler zijn algemeen bekend en zo niet dan kunt u het bericht “Moordfabrieken” even doornemen, maar ook Jozef Stalin kon er wat van.

Jozef Stalin werd geboren op 18 december 1878 in Georgië onder de naam Iosef Dzjoegasjvili als zoon van een schoenmaker. Na een niet zo aangename jeugd, sloot Jozef zich in 1904 aan bij de Russische Sociaal Democratische Arbeiders Partij (RSDAP) van Lenin. Hij vormde toen al een clubje dat zich specialiseerde in zuiveringen om de tegenstanders van Lenin uit de weg te ruimen. Stalin zat nergens mee. Uit zijn eerste huwelijk hield hij een zoon over Yakov, die hij  verachtte.  Yakov deed een zelfmoordpoging als resultaat van de manier waarop hij door Stalin werd behandeld. De poging faalde en ontlokte bij Stalin de opmerking “hij kan ook niet eens goed schieten”. Yakov nam dienst in het Rode leger en werd gevangen genomen. Een aanbod van de nazi’s om Yakov te ruilen tegen Friedrich Paulus werd door Stalin afgeslagen. Een luitenant is immers minder waard dan een generaal. Yakov overleed op 14 april 1943 in Sachsenhausen. Een aantal familieleden van zijn vrouw werden ook het slachtoffer van de zuiveringen. Bij zijn tweede vrouw kreeg Stalin een zoon en een dochter.  Zijn vrouw, Nadezjda Alliloejeva, stierf onder verdachte omstandigheden op 7 november 1932 na een ruzie met Stalin. Zijn zoon Vasili diende bij de Sovjet luchtmacht en stierf in 1962 onder bedenkelijke omstandigheden aan alcoholisme. Zijn dochter Svetlana Alliloejeva emigreerde in 1967 naar de VS en overleed daar op 22 november 2011.

De zuiveringen onder zijn eigen bewind werden uitgevoerd door Nikolaj Jezjov, bijnaam “de bloeddorstige dwerg”. Als hoofd van de NKVD (Volkscommissariaat voor Binnenlandse Zaken) had hij de vrije hand om iedereen die het niet met Stalin eens was te elimineren. Jezjov was een meedogenloze sadist die graag zelf folteringen uitvoerde. Onder zijn leiding werden 1,3 miljoen Russen gevangen genomen en 680.000 mensen geëxecuteerd. Hij was eveneens verantwoordelijk voor de goelags, een systeem van werkkampen, ongeveer gelijk aan de concentratiekampen van Himmler. Minstens 140.000 gevangenen stierven door ondervoeding en uitputting in deze kampen. Maar ook Jezjov viel ten prooi aan de moorddadige praktijken van Stalin ondanks het feit dat hij zo’n beetje iedereen had geliquideerd die volgens Stalin moest verdwijnen. Hij werd in 1938 vervangen door Lavrenti Beria, de communistische partijchef van Georgië. Beria was op het nippertje ontsnapt aan de moordlust van Jezjov. Jezjov werd na een schijnproces terechtgesteld in een kelderruimte die hij zelf voor dat doel had laten bouwen. Beria was geen haar beter dan Jezjov. Ook hij was een sadist die genoot van pijn terwijl hij bij voorkeur jonge vrouwen mishandelde en verkrachtte.

Stalin overleed in 1953.

Hitler

Hitler voelde zich in juni 1941 best wel op zijn gemak. De inname van de Europese landen was door de Blitzkrieg bijzonder succesvol verlopen, hoewel de verloren slag in de lucht bij de Slag om Engeland (juli/september 1940), hem toch had moeten waarschuwen dat het Duitse leger niet onoverwinnelijk was. De Luftwaffe was tijdens de Slag om Engeland gedecimeerd en het was het eerste teken van verval van de Duitse aanvalsdrift. Door de vele en grote bombardementen van de geallieerden slaagde men er in Duitsland ook niet echt in om de verloren gegane vliegtuigen te vervangen door nieuwe. De zwakte van de Luftwaffe heeft Duitsland later in de oorlog vaak in een kansloze rol gemanoeuvreerd. 

Hitler had in 1940 al besloten om de Sovjet-Unie aan te vallen, ondanks het op 23 augustus 1939 afgesloten Molotov-Von Ribbentrop pact. Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie spreken af elkaar niet aan te vallen. Ook wordt er in het geheim afgesproken Polen te verdelen en de gebieden in Europa onder elkaars invloedsfeer te scharen. Hitler houdt Stalin te vriend en Stalin op zijn beurt blijft door de afspraken buiten het conflict en kan ongehinderd zijn gang gaan in Oost-Europa. De gevolgen hiervan zijn tot aan vandaag voelbaar.

De Sovjet-Unie pikt delen in van Roemenië, bezet Estland, Letland en Litouwen. Finland lukt niet door hevig verzet van de Finnen. De Finnen waren ver in de minderheid, slechter bewapend en vochten een soort guerrilla oorlog. Het offensief van Stalin tegen Finland dat zich weigerde over te geven, kende een hoge prijs. In drie maanden tijd verloren 250.000 Russische soldaten het leven, tegenover 25.000 Finnen. In een temperatuur van -25 graden bleken de Finnen harder, slimmer en gemotiveerder. Het optreden van de Russen doet niet onder voor de misdadige acties die ook onder Hitler worden gepleegd. Martelingen, terechtstellingen, massale moordpartijen, transporten naar stalinistische concentratiekampen zijn aan de orde van de dag. De Sovjet-Unie draagt zodoende aardig bij aan de uitbreiding van de Duitse agressie in Europa.

Adolf laat al snel zien dat hij een volstrekt onbetrouwbare partner is. Op 22 juni 1941 besluit hij, zoals later zou blijken in een vlaag van volledige zelfoverschatting en verstandsverbijstering, de Sovjet-Unie binnen te vallen met als voorlopig einddoel de verovering van Moskou. De meest fundamentele beweegreden was dat Duitsland afgesneden zou worden van olie en andere essentiële grondstoffen. Ook was oorlog voor Hitler een uitdrukking van de eeuwige strijd tussen de rassen. Als hij zich eenmaal had losgemaakt van het joods-christelijke ideaal  van naastenliefde, kon een ideale samenleving worden geschapen waarin een elite van Germaanse kolonisten heerste over een onderlaag van Slavische Untermenschen.

Het leger van de Sovjet-Unie is vrijwel onvoorbereid. Tot 1938 was het Rode Leger volledig gericht geweest op het voeren van een aanvalsoorlog door gemechaniseerde troepen. Generaal Pavlov kwam echter met een verontrustende analyse. Tanks waren heel kwetsbaar voor antitankwapens. Er moest een nieuwe generatie tanks ontwikkeld worden die nauwer moesten samenwerken met de infanterie. Maar in mei 1940 werd heel duidelijk dat de oude lijn de juiste was geweest en Pavlov het mis had gehad. De tactiek werd om de Duitse troepen zo ver mogelijk te laten oprukken. Het was dan de taak van 31 nieuw op te richten gemechaniseerde divisies, iedere divisie groter dan een heel Duits pantserleger, de Duitsers via massale omsingelingsaanvallen te vernietigen. Omdat er nog niet genoeg tanks waren geproduceerd, werden deze pantserreserves diep in de Sovjet-Unie achter de hand gehouden. Het aantal gevangen genomen of gedode Sovjet strijders was maar 20 procent van het Rode Leger, 6 miljoen man. De Sovjets hadden nog een getrainde reserve van 14 miljoen man. Voor de 44 maanden die de oorlog nog zou duren, werd iedere maand bijna 500.000 man aan het Sovjet leger toegevoegd. De Russische spoorwegen voerde in een razend tempo complete legers aan. De Duitse generaals zagen tot hun verbazing hun stafkaarten rood opgloeien.

In het begin boeken de Duitsers via hun Blitzkrieg de nodige successen. Maar uiteindelijk verliest Hitler tegen een zeer hoge prijs de oorlog met de Sovjets. 11 Miljoen gesneuvelde Russen, 7 miljoen gedode burgers en een totaal vernield land. De gebieden uit de Molotov-Von Ribbentrop overeenkomst blijven echter ook na de oorlog lang onderdeel van het Sovjet rijk.

Tijdens de oorlog besloten veel van de ingepikte landen de nazi’s te steunen. Inclusief in eerste instantie ook Finland. Deze steun kwam niet voort uit het aanhangen van de nazi gedachte, maar men verkoos bezetting door de nazi’s kennelijk boven die van de Sovjets.

Roemenië droeg 22 divisies bij, Finland 14, Hongarije een enkele divisie, Slowakije 2, Italië 3 (60.000 manschappen) en Spanje een divisie met nationalistische vrijwilligers van 18.000 man.

Operatie Barbarossa

Het veroveren van Lebensraum, het uitschakelen van het communisme, onderwerping van de Slavische volkeren en het uitroeien van de Joden stonden bovenaan het lijstje van Hitler, geheel overeenkomstig de nazi-ideologie. Het doel van de operatie was een snelle inname van een groot deel van het Europese deel van de Sovjet-Unie. De Sovjets hadden in theorie een grotere hoeveelheid manschappen, tanks en vliegtuigen, maar de tactiek van de Blitzkrieg leek een Duitse overwinning te garanderen.

Het plan achter Operatie Barbarossa was een aanval langs drie assen. Legergroep Noord moest door de Baltische landen oprukken naar Leningrad. Aan de andere kant van het front moest Legergroep Zuid de Oekraïne, de graanschuur van de Sovjet-Unie te veroveren. Tussen hen in stond Legergroep Midden. Deze enorme legermacht bezat de helft van de Duitse pantserdivisies en moest moest sneller en dieper doorstoten dan de andere twee. Bij Moskou zouden de tanks naar het zuiden en noorden afzwenken en het Rode Leger omsingelen en vernietigen. De generale staf gaf de voorkeur aan Moskou als hoofddoel, maar Hitler zag het anders. Voor hem was Moskou niet belangrijk. Het vooruitzicht om het Rode Leger voor goed van de kaart te vegen sprak hem meer aan.

In de eerste weken van de operatie boekten de Duitsers een enorme terreinwinst. Het Sovjet leger bleek niet over kwaliteiten te beschikken om hun land adequaat te verdedigen. Grote Sovjet legers werden omsingeld en vernietigd. Eind juli waren de Baltische staten, Wit-Rusland en de westelijke Oekraïne bezet. Toch hebben de Duitsers de veerkracht van het Sovjet leger onderschat. Het Rode Leger had kennelijk de beschikking over grote reserves en wierp deze legers dan ook in de strijd.

Logistieke problemen

De geallieerden zouden in 1944 de nadelen van lange aanvoerlijnen ondervinden. In eerste instantie werd alles vanuit Normandische havens aangevoerd. De situatie verbeterde pas toen de Antwerpse haven werd vrijgemaakt. Zo verging het ook de Duitsers. De Duitsers waren al snel grotendeels door hun munitie en brandstof heen. De logistiek had het snelle oprukken niet kunnen bijhouden. Het Duitse opperbevel kon niet overweg met deze nieuwe situatie. Veel generaals wilden doorgaan met de Blitzkrieg en Moskou veroveren, maar Hitler besloot anders en de grote frontboog bij Kiev af te snijden. In september werden daar 500.000 Sovjet soldaten verslagen.

Begin oktober kon eindelijk de aanval op Moskou doorgaan (Operation Taifun). De Duitsers omsingelden grote Sovjet legers, maar door het snel dalen van de temperaturen en intense regenval, liep het Duitse offensief vast in de modder. Toen het in november licht begon te vriezen deden de Duitsers nog een uiterste poging Moskou te bereiken, maar het uithoudingsvermogen van de Duitse troepen had het maximum bereikt. Begin december werden ze overvallen door een felle koude en moesten de Duitsers onder zware verliezen terugtrekken voor tegenaanvallen van de Sovjets. De mislukking van operatie Barbarossa werd zo een keerpunt in de oorlog en luidde de ondergang van nazi-Duitsland in. Het Rode Leger keek het nog drie weken aan terwijl de Duitsers dichterbij kropen. Toen die binnen het bereik van de nieuw opgerichte Sovjetlegers waren gekomen, viel de winter echt in. Temperaturen van ver onder nul zorgden er voor dat Duitse artillerie en tanks uitvielen en de troepen aan bevriezingsverschijnselen begonnen te lijden. Het verlies aan mankracht; 830.000 Duitse doden en gewonden.

Door het uitblijven van een verder offensief van het Rode Leger kon de Wehrmacht zich consolideren in de eerste maanden van 1942. Inmiddels was Hitler de bevelhebber aan het oostfront. In zijn functie van Oberbefehlshaber Ost maakte Hitler grote strategische fouten, die resulteerden in nederlagen bij Stalingrad en Koersk. In Stalingrad hielden Sovjettroepen bij straatgevechten stand tegen Duitse tanks. Het Duitse 6^e leger van Friedrich Paulus werd omsingeld, maar Hitler verbood een terugtrekking en gaf de Luftwaffe opdracht het 6^e leger te bevoorraden, wat onvoldoende lukte. Dit resulteerde in een overgave op 2 februari 1943 van de Duitse troepen. In de slag om Koersk in juli 1943 verloren de Duitsers voorgoed het strategisch initiatief.

De slag om Stalingrad

De “Stad van Stalin” heette voor 1925 Tsarytsin en vanaf 1961 kreeg de stad de naam Wolgograd. Stalingrad zal echter herinnerd worden vanwege de enorme veldslag die daar heeft plaatsgevonden. Een gevecht uniek in de geschiedenis, exemplarisch voor de gruwelen van oorlog en illustratief voor betoonde moed, heldhaftigheid en heroïek.

De slag begon op 23 augustus 1942 en duurde vijf maanden, één week en drie dagen. Aan de kant van de Asmogendheden vielen 840.000 slachtoffers, aan Sovjetkant minstens 1.130.000 man of vrouw. Hier niet bij inbegrepen de burgerslachtoffers. Hoeveel van hen zijn omgekomen is onbekend.

Hitler zag de Sovjet-unie niet echt als een gevaar. Hij ging er van uit dat dat de Sovjet-Unie aan het eind van zijn latijn was. Hij kon ook niet geloven dat de minderwaardige Slaven in staat waren een moderne oorlog te voeren.

In feite was er al een succesvol begin gemaakt met het verbeteren van de Sovjet strijdkrachten. Het machinepark was naar plekken achter de Oeral verhuisd en er werden plannen gemaakt om de productie van wapensystemen snel op te voeren. In 1942 werden er ruim 20.000 tanks geproduceerd, vijfmaal het Duitse niveau. Bovendien waren de nieuwe T-34 tanks superieur aan de Duitse tanks van de eerste generatie.

De oorlogshandelingen in de winter van 1941/1942 hadden het moreel van de Sovjetbevolking sterk verbeterd. De stemming sloeg om in een overdreven optimisme. In de loop van 1942 nam men verdere maatregelen om de eenheid van leger en partij te versterken. De bevelstructuur werd puur militair, zonder directe partijcontrole. De hele maatschappij werd op een meer nationalistische leest geschoeid. Er kwam een nieuw volkslied met een uitgesproken Sovjet patriottische tekst “Sojoez neroesjimyj”. Ook werd de haat tegen de Duitsers aangewakkerd.

In de winter van 1942 was de sterkte van de Duitse Wehrmacht aanzienlijk gereduceerd. Februari 1942 functioneerden nog 340 van de aanwezige 1139 tanks. Men voerde 2000 tanks aan om de sterkte weer aan te vullen. Na een aantal vergeefse pogingen om Moskou te veroveren, sloegen de Sovjets keihard terug maar namen niet het initiatief om de Duitsers verder terug te dringen.  De terugtrekkende beweging verbijsterde de Duitsers. Hitler hoopte honderdduizenden Sovjet troepen te omsingelen. Nu dit dreigde te mislukken moest het 4^e pantserleger onder Veldmaarschalk Fedor von Bock naar het zuiden afbuigen om de terugtrekking van de Sovjets te voorkomen. Tot grote frustratie van Hitler bleef de divisie wegens gebrek aan benzine steken. In deze fase raakte Stalingrad als doelwit geheel uit het oog. De terugtocht van de Sovjet troepen ging op verschillende punten over in een vlucht voor de naderende Duitsers. Bij Rostov aan de Don brak grote paniek uit. Stalin vaardigde de beruchte Order 227 uit: “geen stap terug”. Laffe soldaten, officieren en generaals werden geëxecuteerd en de bevelvoering werd “gezuiverd”. Intussen werd de terugtocht voortgezet. Pas bij Stalingrad zou de vijandelijke opmars worden opgevangen.

De snelle Duitse opmars tot oktober 1942 leek indrukwekkend maar resulteerde in een uiterst kwetsbare positie. Hitler had weer het idee dat de Blitzkrieg terug was en dat zijn legers onoverwinnelijk waren. Op 18 juli gaf Hitler het 6^e leger de opdracht Stalingrad in te nemen. Hitler hoopte dat Stalin de stad die zijn naam droeg hoe dan ook wilde behouden. Het Rode leger zou zich niet verder terugtrekken en het resultaat zou een uitputtingsslag worden, zodat de door Hitler gewenste verzwakking van het Sovjet leger zich alsnog zou voltrekken.

De opmars van het 6^e Leger ging echter minder voorspoedig dan gehoopt. Het Stalingrad front bleef weerstand bieden. Voor de Duitse troepen was het steeds afslaan van de tegenaanvallen erg tijdrovend, uitputtend en demoraliserend. Stalin maakte zich over de verliezen niet druk. Ze kwamen overeen met het gemiddelde tiendaagse verbruik van manschappen gedurende de loop van de oorlog. Pas na 3 weken trokken de Sovjets zich terug over de Don. De langzame vorderingen van de Duitsers waren opmerkelijk, want in tegenstelling tot eerdere pogingen, kon er nu wel een beroep gedaan worden op  het inzetten van duikbommenwerpers (Stuka) om de vijandelijke stellingen te bombarderen en uit te schakelen.

OP 23 augustus slaagde de 16^e Pantserdivisie er in de Wolga te bereiken. De opmars sneed Stalingrad af van de bevoorradingslijnen. Verder eiste een massaal bombardement op Stalingrad een enorm aantal burgerslachtoffers en lag de stad grotendeels in puin. De Sovjet legers deden verwoede pogingen vanuit het noorden door te breken. Gedurende de vele maanden van beleg zou zich hier een steeds grotere troepenmacht vlak bij de stad concentreren.

Op 14 september openden de Duitsers de eerste grote aanval op Stalingrad en op 15 september een nieuw offensief. De gevechten gingen op en neer. Op 22 september hadden de Duitsers bijna het hele zuiden van de stad onder controle. Op 26 september werden de laatste troepen van het Rode leger ten zuiden van de Tsaritsa geëvacueerd. Hiermee kwam er een einde aan het eerste deel van de slag om Stalingrad. Een snelle overwinning hadden de Duitsers niet behaald. Het noorden van Stalingrad was nog in handen van de Sovjets.

Op 27 september openden de Duitsers een groot offensief dat de beslissing in Stalingrad teweeg moest brengen. Het Duitse leger had echter moeite met de omstandigheden in Stalingrad. De tanks konden niet goed gebruikt worden in de met puin bedekte straten. Langdurige man-tegen-man gevechten waren het resultaat. Paulus hergroepeerde zijn leger voor een allesbeslissende aanval op het industriële hart van de stad.

Ondertussen ging Hitler zich steeds meer met de strijd bemoeien. Franz Halder, chef van de generale staf, uitte meermalen kritiek op de tactiek die Hitler voorschreef. Halder vond dat de verdediging van de flanken waren opgeofferd ten bate van de strijd in de stad. Hitler verving Halder door Kurt Zeitzler. Hitlers tegenpool Stalin gaf zijn officieren echter steeds meer ruimte om naar eigen goeddunken te handelen.

De Duitsers hadden hun sterkste troepen ingezet voor de verovering van de stad zelf. De bescherming van de flanken werd overgelaten aan de zwakkere legers van de bondgenoten, hoofdzakelijk bestaande uit Roemenen, Italianen en Hongaren. Terwijl er af en toe Duitse versterkingen aankwamen, was het Rode Leger in een niet-aflatende vloedgolf vanuit het oosten bezig de gevechtskracht aanzienlijk uit te breiden. In november 1942 kreeg Zjoekov van Stalin toestemming een grootse tegenaanval op te zetten. Het offensief kreeg de naam Uranus en bestond uit een enorme tangbeweging die vanuit het noorden en oosten zou worden uitgevoerd. De operatie begon op 19 november en er waren 1 miljoen Sovjetmilitairen bij betrokken. Ze barstte los met een massale artilleriebarrage, gevolgd door een grootschalig oprukken van tanks, cavalerie en infanterie. De rollen waren nu omgekeerd. Een heel Duits veldleger werd in rap tempo op de oevers van de Wolga geïsoleerd, terwijl het een stad bezet hield die nauwelijks nog bestond. Hitler beval dat het 6^e Leger stand moest houden. Göring had hem verzekerd dat de Luftwaffe het leger zou kunnen bevoorraden. De troepen ontvingen echter maar een fractie van de benodigde voorraden. Nadat ook een poging om te ontzetten van buitenaf was mislukt, was het einde oefening voor het 6^e Leger. De Sovjets lanceerden operatie Ring en drukten de enclave steeds verder ineen en de 250.000 uitgeputte, verhongerde en bevriezende Duitse soldaten werden in de “ketel” samengedreven. Het was een verschrikking die te vergelijken was met een middeleeuws beleg. Op 7 januari bood generaal Rokossovski generaal Paulus aan zich over te geven. Paulus vroeg toestemming aan Hitler, maar Hitler weigerde. Op 25 januari boden de Sovjets wederom Paulus aan zich over te geven, maar Hitler wees het verzoek van Paulus wederom onmiddellijk af. Op 31 januari werd Paulus en alle leden van zijn hoofdkwartier gevangen genomen. Begin februari was het voorbij en gaven de laatste Duitse overlevenden zich over.

De laatste fase en het vervolg na de overgave van Paulus wordt goed beschreven in de documentaire “Stalingrad”. Toen de Russen in november 1942 eenmaal klaar waren om terug te slaan werden er aanvalsgolven met tanks op de Duitsers uitgevoerd. De tanks reden gewoon dwars door de Duitse linies, over de soldaten, keerden aan het einde om om de Duitsers verder af te maken.

Winrich Behr, een gedecoreerde Duitse officier werd door Paulus, die zich wilde overgeven,  uitgekozen om een bezoek te brengen aan Hitler en daar de capitulatie te bespreken. Behr arriveerde op 14 januari 1943. Ook Keitel was aanwezig. Er volgde een 3 uur durend gesprek met Hitler en Keitel, maar het uiteindelijke resultaat was “geen capitulatie”. Volgens Behr was Hitler het contact met de realiteit volledig verloren.

De Duitsers in de “ketel” moesten zien te overleven bij -50 graden en velen werden compleet waanzinnig. Het lijden in de “ketel” was onbeschrijfelijk. Er waren ook burgers en duizenden Russische gevangenen aanwezig in de enclave. Er was geen voedsel beschikbaar. Eerst werden de paarden opgegeten, daarna de honden en de katten en tenslotte begon men te eten van het vlees van de lijken.

Er vonden nog wel evacuaties plaats met vliegtuigen via de Gumrak airstrip. De generaals en hogere officieren drongen voor, gewonden werden uit het vliegtuig geschopt. De gewonden die weg wisten te komen werden in Polen verzorgd.

Intussen was het lot van het 6^e Leger onbekend in Duitsland. De angst heerste dat de Russen alles en iedereen zouden vermoorden. De soldaten hadden niets te eten. Bij een bezoek aan Paulus constateerde kapitein Gerhard Dengler dat Paulus en consorten nog normaal te eten hadden. Paulus was inmiddels zover dat hij vond dat de officieren het maar zelf uit moesten zoeken. Er werd niets ondernomen.

Op 2 februari gaven 100.000 Duitsers, inclusief Paulus, zich over. Zo’n 10.000 soldaten bleven in de puinhopen nog 14 dagen na de overgave doorvechten. De overgave van het 6^e Leger was een omslagpunt in de oorlog.

De gevangenen werden in lange rijen lopend afgevoerd, struikelend over de lijken. Hoewel er geen liquidaties door de Russen werden uitgevoerd, stierven er onderweg 20.000 Duitsers door totale uitputting. De overgebleven 240.000 Duitse krijgsgevangenen moesten het beschikbare voedsel delen met de Russen. Door het grote voedseltekort leidde dit weer tot kannibalisme. Door de honger stierven in maart 1943 nog eens 50.000 Duitse gevangenen in de kampen, ondanks het feit dat de Sovjet doctoren hun uiterste best deden om zo goed mogelijk te helpen. Duizenden Duitsers werden in treinen door Rusland naar allerlei kampen vervoerd. Tijdens dit transport overleden nog eens 15.000 Duitsers.

Geleidelijk verbeterde de situatie in de kampen. Men kon weer beschikken over normaal eten. In mei 1945 was de oorlog definitief voorbij, maar de Duitsers kregen de belofte dat zij naar huis mochten als Stalingrad weer was herbouwd. Stalingrad is dus inderdaad door Duitse dwangarbeid herbouwd.

Konrad Adenauer slaagde er uiteindelijk in de resterende 6000 Duitse soldaten te laten terugkeren naar Duitsland. In 1955 kwamen de laatsten terug. Maar 250.000 Duitsers keerden niet terug en zijn op vele plaatsen tot aan de dag van vandaag nog steeds niet begraven.

Slot

Het verlies van het Duitse leger in Rusland was dermate groot dat het einde van het Derde Rijk snel dichterbij kwam. De geallieerden rukten op naar Berlijn en de Russen ook. Hitler en zijn leger werd na veel bloedvergieten in de straten van Berlijn verslagen. Het betekende het einde van het Derde Rijk. De woorden van Churchill denderen tot op de dag van vandaag nog na:

Van Stettin aan de Oostzee tot Triëst aan de Adriatische zee is een ijzeren gordijn neergedaald. Al onze opofferingen hebben niet geresulteerd in het bevrijde Europa dat wij voor ogen hadden, noch een Europa dat de ingrediënten bevat voor een permanente vrede.

Vrede is een periode tussen twee oorlogen

April 2022 – Rusland valt de Oekraïne binnen.

Dit is niet de juiste plek om een mening weer te geven over wat zich momenteel afspeelt in de Oekraïne en Rusland en een soort discussiegroep op te starten. Alle nieuwsprogramma’s en kranten staan er bol van en er zijn andere websites waar dat wel op prijs wordt gesteld. Wel kan er misschien iets worden geleerd uit het verhaal van Stalingrad. De aanval op de Oekraïne is duidelijk een soloactie van Rusland. Er is in feite geen tegenstander vergelijkbaar met Adolf Hitler waartegen moet worden gevochten. De NATO is geen agressieve organisatie die Rusland wil veroveren. De Europese landen ook niet, want die zijn veel te afhankelijk van olie en gas en de handel met de Russen. Het feit dat in de omringende landen met medewerking van de Europese Unie de levensstandaard van de inwoners een stuk is verbeterd ten opzichte van Rusland zelf, is voor de Russische leiders voldoende om in die omringende landen wild om zich heen te slaan. Een vrijer Rusland is kennelijk een groot probleem om de boel bij elkaar te houden. Wat ook zou kunnen is dat Putin de geschiedenis in wil gaan als de moderne “tsaar” die het Russische rijk weer in ere heeft hersteld.

“Iedere dictator heeft een buitenlandse vijand nodig om onderdrukking van de eigen bevolking te rechtvaardigen”

(Joris Voorhoeve, vroegere minister van defensie Nederland)

Eén belangrijke les uit Stalingrad. Toen de Russen, in een volstrekt hopeloze situatie, nog maar over een paar meter grond konden beschikken, heeft het Russische leger zich herpakt en met een enorme inzet van mannen en materieel de Duitsers tot overgave gedwongen. Misschien een goed idee om dit feit even mee te nemen in de overweging dat het huidige Russische leger incapabel en slap opereert. Het kan van het ene op het andere moment zomaar veranderen.

Blijft overeind dat wat er nu gebeurd in de Oekraïne nooit had mogen plaatsvinden.

Bron:

Operatie Barbarossa – Stewart Binns

Diverse Wikipedia artikelen