De bombardementen

In mijn relaas over het bombardement van Nijmegen ben ik al ingegaan op de voorbereiding van een bombardement door de geallieerden en details over de uitvoering er van. Hier ga ik dieper in op de bombardementen in het algemeen en hoe de tactiek in de loop van de tijd veranderde van precisie bombardementen op strategische doelen in bombardementen om zo veel mogelijk steden en hun inwoners te vernietigen.

De Duitsers

Het Duitse bombardement op Warschau op 25 september 1939 was de eerste grote luchtaanval van de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers namen op 14 mei 1940 het initiatief om steden zoals Rotterdam (14 mei 1940) te bombarderen om zo de noodzaak voor de Nederlandse regering duidelijk te maken om zich onmiddellijk over te geven. Volgens het oorlogsrecht spreekt men hier niet van een terreuraanval. Rotterdam werd met de grond gelijk gemaakt, maar eerder was Amsterdam op 11 mei al betrokken bij een “vergis” bombardement in een poging om luchthaven Schiphol uit te schakelen. De schade was beperkt; 7 panden en 12 woningen verwoest en 44 doden.  Ook Den Haag was al aan de beurt geweest op 10 mei bij een aanval op de Alexander kazerne. Resultaat, 66 doden, 150 gewonden en 100 gedode paarden. Later in de oorlog in 1944 kwam Eindhoven nog aan de beurt terwijl de stad eigenlijk al was bevrijd. Er vielen 227 doden. Middelburg werd op 17 mei aangevallen door zowel de Duitsers als de geallieerden. In België werden op 17 mei Mortsel en Hasselt door de Duitsers aangevallen.

The Battle of Britain

Omdat Churchill niet wilde buigen voor de machtsvertoon van Hitler, besloot Hitler een aanvalsplan om Engeland te veroveren op te zetten, operatie Seelöwe. Hitler: Da England, trotz seiner militärischen aussichtslosen Lage, noch keine Anzeigen einer Verständigungsbereitschaft zu erkennen gibt, habe ich mich entschlossen eine Landungsoperation gegen England vorzubereiten und, wenn nötig, durchzuführen. De krijgsmacht onderdelen waren uitgesproken negatief over dit plan. Duitsland had geen ervaring met een invasiemacht over zee en de Luftwaffe kon slechts beperkte ondersteuning bieden. Hitler was eigenlijk ook niet echt geïnteresseerd in een  invasie over zee en zag een luchtcampagne als een beter middel om Engeland op de knieën te krijgen. Bovendien, voor het slagen van de invasie over zee was de ineenstorting van de Britse luchtmacht (RAF) absoluut noodzakelijk. Het krachtigste deel van de Luftwaffe was de vloot aan bommenwerpers, ruim 2000 toestellen, de grootste ter wereld. Tijdens de strijd in Nederland en België was reeds 30% van de vloot al verloren gegaan. De bommenwerpers waren traag en hadden geen effectieve bewapening om zich te kunnen verdedigen. De Messerschmitt BF 109 was een uitstekende onderscheppingsjager om de bommenwerpers te escorteren, maar miste het juiste vliegbereik. De BF 110, een gespecialiseerde tweemotorige escortejager bleek zich in luchtgevechten niet te kunnen handhaven. Vanaf 12 augustus begon de Luftwaffe radarstations en vliegvelden in het zuiden van Engeland aan te vallen. Zowel de Duitse luchtmacht als de Engelse leden enorme verliezen en bracht de RAF door een gebrek aan piloten aan de rand van de afgrond.

Op 25 augustus 1940 voerde de RAF een bombardementsvlucht uit op Berlijn. De schade was beperkt. Göring, die het Duitse volk had verzekerd dat er geen bom op Duitsland zou vallen, werd door Hitler op het matje geroepen. De Britten moesten worden gestraft voor hun brutaliteit. Hitler: Zo komen de Britten nu zoals u weet in de nacht en werpen willekeurig bommen op woonwijken, boerderijen en dorpen. Ik heb niet gelijk geantwoord in de overtuiging dat ze dit kattenkwaad zouden stoppen. U begrijpt dat wij nu nacht na nacht gaan antwoorden. Wanneer de RAF 4 ton werpt op ons dan gooien wij 400 ton op Engeland (Hitler kon toen nog niet vermoeden dat de realiteit precies andersom zou worden). De tactiek werd gewijzigd. De vliegvelden waren nu niet meer het eerste doel, maar in plaats daarvan werden de steden aangevallen. De Britten kregen nu de kans om de vliegvelden op te knappen en piloten op te leiden. Grote hoeveelheden bommenwerpers begonnen vanaf 7 september grote steden als Londen (London Blitz), Liverpool, Manchester, Coventry, Plymouth en Portsmouth aan te vallen. De bedoeling was de Britten hiermee klein te krijgen en dat ze om vrede zouden smeken. De Britten echter herstelden hun RAF die de Duitsers steeds grotere verliezen toebracht. Uiteindelijk moesten Hitler en Göring operatie Seelöwe voor onbepaalde tijd uitstellen. De Luftwaffe deed nog een poging met een alternatieve strategie door brandbommen te gebruiken, maar het moreel van de Engelsen bleef overeind. Londen werd nog weken gebombardeerd, maar uiteindelijk verlegde Hitler zijn belangstelling naar Rusland.

De grote klap die de RAF had uitgedeeld aan de Luftwaffe was in het verdere verloop van de oorlog van enorm belang. Duitsland is het verlies van zoveel vliegtuigen en piloten eigenlijk nooit meer te boven gekomen en het was eigenlijk al het prille begin van de ondergang van het Derde Rijk.

Van september 1940 tot mei 1941 zijn Londen, Belfast, Brighton, Bristol, Cardiff, Plymouth, Portsmouth, Sunderland, Swansea en Coventry meerdere malen gebombardeerd. Londen werd 57 nachten op rij gebombardeerd. In september 1944 gebruikte Hitler nog zijn Vergeltungswaffen (V1 en V2 raketten) om Londen, Glasgow, Manchester en Nottingham te bombarderen.

Tijdens de 8 maanden van bombardementen kwamen er 40.000 Britse burgers om het leven en raakten er 139.000 gewond. Bij een tactisch bombardement op Coventry op 14 november 1940 vonden 568 Britten de dood en vielen er 863 zwaargewonden. Göring verloor 2000 vliegtuigen en 3300 piloten en bemanningen en raakte het overwicht in de lucht kwijt.

De bombardementen tijdens Operatie Barbarossa

De Luftwaffe heeft ook bij operatie Barbarossa vreselijk huisgehouden. Tijdens operatie Störfang in juni 1942 werden zeer vele steden en dorpen met de grond gelijk gemaakt. De Luftwaffe voerde ruim 23.000 gevechtsvluchten uit en liet alleen al in juni 20.000 ton aan bommen vallen. De Wehrmacht deed daar nog een schepje bovenop en vuurde tijdens Störfang 50.000 ton aan granaten af. Aan het einde van het beleg van Sebastopol stonden er nog maar elf onbeschadigde gebouwen overeind. Leningrad, Smolensk en vooral Stalingrad en de omringende steden en dorpen zijn door de Duitsers volledig in ruïnes veranderd.

De geallieerden

Churchill, 3 juni 1942:

Duitse steden zullen worden onderworpen aan een Godsgericht zoals een land dat nog nooit heeft beleefd wat betreft aanhoudende duur, gestrengheid en grootte

En op 21 september 1943:

Om te bereiken dat de nazi tirannie uitgeroeid zal worden is er geen limiet aan het geweld dat wij zullen toepassen

De Amerikanen en de Engelsen waren de eersten die het concept van een strategische vloot van viermotorige bommenwerpers uitwerkten. Carl “Tooey” Spaatz, Commander van de Eight Air Force, kon het heel goed vinden met Arthur “Bomber” Harris van het Bomber Command. Wel hadden zij beiden in eerste instantie een andere strategie. De Amerikanen gingen voor bombardementen overdag, onder begeleiding van jagers, de Engelsen bombardeerden liever in de nacht. Bijkomend voordeel was dat zij hierdoor de dag- en nachtshifts van elkaar konden overnemen. Men wilde de oorlog naar het hart van de vijand brengen om zo zijn capaciteit tot oorlog voeren onderuit te halen. Het bombarderen begon met het uitvoeren van strategische bombardementen op doelen waar oorlogsmaterieel werd geproduceerd. Er werd gepoogd zo veel mogelijk woongebieden te mijden en geen grote aantallen slachtoffers te maken. Een enkel “vergis” bombardement daargelaten. De lijst van gebombardeerde Duitse steden is ellenlang: Augsburg, Berlijn, Braunschweig, Bremen, Darmstadt, Duisburg, Düsseldorf, Essen, Frankfurt, Hamburg, Kassel, Kaiserslautern, Keulen, Leipzig, München, Neurenberg, Pforzheim, Saarbrücken, Schweinfurt, Stuttgart, Ulm, Wesel, Wuppertal en Würzburg en nog vele andere kleine en grotere steden. Köningsbergen werd zowel door de RAF en de Sovjets gebombardeerd, nu het huidige Kaliningrad. Maar ook Nederlandse steden moesten er aan geloven. Door vergissingen, zoals het bombardement van Nijmegen, maar ook bewust omdat men een strategisch doel had ontdekt: Eindhoven, Arnhem, Den Haag, Coevorden, Den Helder, Deventer, Doetinchem, Ede, Enkhuizen, Enschede, Geleen, Goor, Haarlem, Hengelo, Hilversum, Leiden, Nijmegen, Rotterdam, Venlo, Westkapelle, Wolfheze, Zutphen en nog enkele grotere en kleinere steden gedurende de gehele oorlogsperiode.

In het Butt rapport van augustus 1941 werd duidelijk dat de uitwerking van de Engelse bombardementen miniem was. Dit leidde tot de area bombing directive van 14 februari 1942: Het primaire doelwit van de operaties moet gericht zijn op het moreel van de vijandelijke burgerbevolking en met name dat van de arbeiders werkzaam in de industrie. De richtpunten moeten bewoonde gebieden zijn, niet werven of vliegtuigfabrieken. Dit moet heel duidelijk worden gemaakt als het al niet werd begrepen. In diezelfde maand werd een nieuwe Commander-in-Chief over Bomber Command aangesteld, Air Marshall Arthur Harris.

Harris: De nazi’s begonnen de oorlog met de naïeve veronderstelling dat zij alle andere landen konden bombarderen en dat niemand hen zou bombarderen. Zij zaaiden de wind en nu gaan ze storm oogsten en verder:

Het doel van de Combined Bomber Offensive moet ondubbelzinnig benoemd worden als de vernietiging van Duitse steden, het doden van arbeiders en de verstoring van beschaafd leven in Duitsland. De vernietiging van huizen en levens, het creëren van een nog nooit gezien vluchtelingenprobleem en het laten instorten van het moreel zowel thuis als aan het front, zijn geaccepteerde en beoogde doelen van ons bombardementsbeleid. Het zijn geen bijproducten van het bombarderen van fabrieken.

Zo ontstond het nieuwe beleid. De nieuwe Air Marshall had gesproken. De ingenieurs dachten na hoe ze maximale vernietiging konden aanrichten in de Duitse steden. Nieuwe bommenwerpers zoals de Lancaster en de Halifax, die een groter bereik hadden, sneller en hoger konden vliegen, rolden in grote getalen van de band.

In de nacht van 30 op 31 mei 1942 was Keulen het eerste slachtoffer van de nieuwe strategie. Twee dagen later kreeg Essen dezelfde behandeling.

Hamburg en de vuurstorm

Op 27 juli 1943 bij een aanval op Hamburg, lukte het voor het eerst, bij toeval, een vuurstorm te creëren. De omstandigheden boven Hamburg waren perfect. De flak en de nachtjagers waren verblind door een voor radar storende maatregel bekend als chaff. Metalen stroken verstoorden het beeld van de Duitse radar. Hierdoor kon de luchtafweer niet gericht schieten en konden de bommenwerpers ongestoord aanvliegen. Door het heldere weer en het gebruik van H2S radar werd het doelwit accuraat gevonden en afgebakend, windsnelheid en windsterkte waren door Mosquito pathfinders al aan de bommenwerpers doorgegeven. De bommen vielen geconcentreerd in plaats en tijd op de beoogde plek. De brandweer werd gehinderd door de effecten van de cookies luchtmijnen en de brisantbommen met vertraagde ontsteking. Van 24 tot 30 juli werd de stad door de RAF en de USAAF aangevallen. De tactiek was om eerst de daken van de huizen af te blazen om vervolgens de brandbommen diep in de huizen te laten doordringen. Door de aaneenschakeling van de branden ontstond zodoende een ware vuurstorm die alles vernietigde bij temperaturen van rond de 1000 graden Celsius. Hamburg kreeg een verschrikkelijke klap te verduren, 42.000 Duitsers kwamen om het leven, het grootste aantal slachtoffers van alle gebombardeerde Duitse steden, meer dan in Dresden (hoewel het aantal doden van 25.000 allerminst zeker is), meer dan bij alle bombardementen op Engeland.

Dresden

Bij de Conferentie van Yalta in begin februari 1945 bespreken Roosevelt, Churchill en Stalin de verder te volgen strategie. Een verzoek van Stalin was om de bevoorradingsroutes van het Duitse leger aan het oostfront te saboteren. Het vernietigen van Dresden stond niet op de agenda maar toch werd Dresden één van de belangrijkste doelwitten van operatie Thunderclap, met name vanwege Dresden als spoorwegknooppunt voor doorvoer van materiaal voor het Duitse leger naar het oosten. In Dresden, “het Florence aan de Elbe”, een stad van kunst en cultuur, werd lang aangenomen dat de geallieerden de stad wilden sparen voor luchtaanvallen. Er waren geruchten dat de geallieerden Dresden de nieuwe hoofdstad van het nieuwe Duitsland wilden maken. De eerste aanval werd echter al uitgevoerd op 7 oktober 1944 als alternatief doel en dit werd nog eens herhaald op 17 januari 1945. Schade aan gebouwen en infrastructuur was aanzienlijk, maar het aantal slachtoffers was relatief gering.

Bomber Command had inmiddels, door de kennis opgedaan bij het bombardement van Hamburg, zijn methoden zodanig verfijnd dat er een effectieve vernietigingsmachine was ontstaan. Op 13 en 14 februari was Dresden aan de beurt. De stad werd nauwelijks verdedigd. Op het plaatselijke vliegveld stonden rijen Luftwaffe jagers opgesteld, maar de piloten hadden nadrukkelijk de opdracht gekregen niet op te stijgen omdat dat een te grote aanslag op de geringe brandstofvoorraad zou zijn.  Het luchtdoelgeschut dat rond de stad had gestaan, was inmiddels verplaatst naar het Ruhrgebied en het Oderfront. Doel was de oude binnenstad van Dresden met veel houten huizen. Het doel werd door de RAF Pathfinders gemarkeerd met lichtfakkels op aangeven van de Master Bomber. De tweede reeks RAF bommenwerpers losten hun bommen binnen de beperkte ruimte. Eerst werden er cookies afgeworpen, cilinders van 1800, 3600 of 5400 kilogram, bestaande uit een dunne wand en 75% amatol. De drukgolf rukten daken van de huizen en drukten ramen en deuren van de huizen in, waardoor de huizen werden veranderd in een soort schoorsteen. Tegelijkertijd werden brisantbommen van 227 kilogram afgeworpen met als doel algehele vernieling en het onbegaanbaar maken van straten om bluswerkzaamheden uit te kunnen voeren. De bommen explodeerden in de huizen op de grond en beschadigden gas- en waterleidingen. De beschadigde waterleidingen zorgden door drukverlies voor te weinig bluswater. De derde reeks RAF bommenwerpers losten hun brandbommen. Het doel was dat de kleinere branden zich zouden verenigen tot grotere branden en uiteindelijk tot een vuurstorm. De eerste golf was voorbij en de brandweer probeerde met hulp van de brandweer uit de omliggende gemeenten de brand te blussen. De bewoners kwamen uit de schuilkelders en de hulpdiensten probeerden de overlevenden te redden.

Drie uur later kwam een veel grotere groep RAF bommenwerpers voor de hoofdaanval. Het doel was de hulpdiensten te treffen en ze weer dekking te laten zoeken. Iedere inwoner van Dresden hoorde de oorverdovende explosies maar ontging een aanzienlijk verraderlijker geluid, het gekletter van 1800 gram wegende magnesiumhouders die tegen hun huizen sloegen.  Deze met thermiet gevulde brandbommen waren de grote moordenaars en veroorzaakten meer dan vijf keer zoveel schade en doden als conventionele ijzeren bommen. De burgers gingen weer doodsbang de schuilkelders in. De brandende stad was van grote afstand zichtbaar en het doel was het bewust creëren van een vuurstorm. De storm kon niet geblust worden en doodde de burgers in de kelders van hun huizen of wat daar van over was. De kolenvoorraad lag in de kelders en begon koolmonoxide af te geven. Zuurstofgebrek, omdat de brand alle zuurstof aanzoog, zowel ondergronds als bovengronds, en rookvergiftiging eisten hun tol. De hitte van het vuur groeide aan tot 800 a 1000 graden, glas, asfalt en metaal smolten. Door de opwaartse beweging van de hete lucht werd koudere lucht aangezogen wat het vuur weer versterkte. Windsnelheden tot 240 kilometer per uur werden gemeld, tweemaal orkaankracht. Bomen knapten af en mensen werden het vuur ingezogen. De vuurstorm bereikte een oppervlakte van 21 vierkante kilometer en een hoogte van 300 meter en eindigde pas wanneer het brandbare materiaal op was. De “job” werd afgemaakt op 14 en 15 februari door twee aanvallen uitgevoerd door de Amerikaanse luchtmacht. Het centraal gelegen rangeerterrein werd gebombardeerd, waarbij ook verdwaalde bommen op omliggende woonwijken terechtkwamen waar duizenden bewoners naartoe waren gegaan om aan het vuur te ontkomen. Binnen de kortste keren werd heel Dresden verzwolgen door vuur van Bijbelse proporties. De schade was, voor zover mogelijk, nog groter geweest als alle Amerikaanse vliegtuigen hun bestemming zouden hebben bereikt. Drie groepen raakten boven Midden-Duitsland de weg kwijt en bombardeerden, in de veronderstelling dat het Dresden was, de Tsjecho-Slowaakse hoofdstad Praag. Historicus Richard Taylor: Eerst bombardeerden de Britten de Altstadt, daarna de Grosser Garten en tenslotte bombardeerden de Amerikanen ook nog de onbeschadigde delen van de westelijke buitenwijken. Het leek wel of de vijand rekening had gehouden met elke stap die de bevolking van Dresden zou zetten, om de mensen vervolgens als vee dat listig in een kraal is gedreven, af te slachten.

Lothar Metzger

Het verhaal van Lothar Metzger, 9 jaar oud tijdens de bombardementen en verteld eind jaren negentig:

Ik woonde met mijn moeder, mijn zussen van vijf en dertien jaar en de vijf maanden oude tweeling. Mijn vader was timmerman, maar was sinds 1939 soldaat en we ontvingen zijn laatste brief in augustus 1944. De brieven van mijn moeder keerden terug met de boodschap: “niet te vinden”.’

We waren enkele minuten in de schuilkelder en we hoorden een afgrijselijk lawaai: de bommenwerpers. Er volgden onophoudelijk explosies. Onze schuilkelder vulde zich met vlammen en rook. We waren geraakt. De lichten gingen uit en ik hoorde gewonden gillen. In paniek vochten we ons een weg naar boven. Mijn moeder en oudere zus droegen een grote mand waarin de tweeling lag. Met een hand greep ik mijn jongere zusje vast en met de andere hield ik me vast aan de jas van mijn moeder. Onze straat was onherkenbaar. Vuur, overal vuur waar we ook keken. Wat overbleef van ons appartementsgebouw ging in de vlammen op. Op straat brandden voertuigen uit, terwijl de inzittenden, vluchtelingen en paarden hun doodsangst uitschreeuwden. Ik zag gewonde vrouwen, kinderen, ouderlingen hun weg zoek tussen het puin en de vlammen. We vluchtten tot in een andere kelder, die vol zat met gewonde en radeloze mannen, vrouwen en kinderen, die aan het roepen, huilen en bidden waren. En toen plots begon een tweede nachtelijke aanval. Onze nieuwe schuilplaats werd getroffen en we sloegen opnieuw op de vlucht, van de ene kelder naar de andere. Zo veel, zo ontzettend veel mensen renden wanhopig de straat op. Het valt met geen woorden te beschrijven. Explosie na explosie. Het was onvoorstelbaar, erger dan je donkerste nachtmerrie.

Zo veel mensen liepen zwaar verbrand rond. We kregen het steeds moeilijker om te ademen. Het was donker. We probeerden in een waanzinnige paniek een schuilkelder uit te geraken. We stapten over de doden en stervenden. De kelder lag vol met achtergelaten bagage. Toegesnelde hulpverleners namen valiezen af om sneller de kelder te evacueren. De mand met de tweeling hadden we met een natte doek bedekt, maar werd uit moeders handen getrokken. We konden niets doen, want we werden door de massa mensen naar boven geduwd. Buiten zag ik de straat branden, gebouwen instorten. Ik aanschouwde een geweldige vuurstorm. Onze moeder vond enkele natte dekens in een waterton en wikkelde ze rondom ons. Ik zag vreselijke dingen: gecremeerde volwassenen gekrompen tot de grootte van kleine kinderen, stukken armen en benen, hele families door de vlammen gedood, brandende mensen die heen en weer liepen, uitgebrande bussen vol met dode vluchtelingen, lijken van hulpverleners en soldaten, velen van hen had ik eerder nog horen schreeuwen tegen hun kinderen en familie, en vuur, overal vuur, terwijl de hele tijd de hete wind van de vuurstorm de mensen terug in de brandende huizen deed lopen, waaruit ze net waren ontsnapt.’

Ik kan deze vreselijke details niet vergeten. Ik kan ze nooit vergeten. De mand met de tweeling vonden we niet meer terug en plots was ook mijn oudere zus verdwenen. Moeder besefte al snel dat het hopeloos was. Uiteindelijk belandden we in een kelder van een ziekenhuis, waar we de laatste nachtelijke uren beleefden, omringd door gillende en stervende mensen. Bij het ochtendgloren verlieten we het ziekenhuis en zochten we naar de baby’s en onze zus. Van ons huis bleef enkel een smeulende puinhoop achter. De woning waar we de mand met de tweeling waren verloren mochten we niet betreden. Soldaten zeiden dat iedereen binnen door de vlammen was verteerd. Totaal uitgeput, onze haren afgebrand en vol zware brandwonden, stapten we richting de Loschwitzbrug, waar goede mensen ons hielpen. We konden ons wassen, wat eten en slapen. Maar het duurde niet lang tot een derde bombardement begon. Het huis waar wij onderdak hadden gekregen werd getroffen. Opnieuw sloegen we op de vlucht tussen de vlammen. Bij dit bombardement van de middag van 14 februari verloren wij al wat we nog hadden, zelfs onze identiteitsdocumenten brandden op. Wij waren alles kwijt. Wij renden samen met duizenden anderen de brug over en waren eindelijk in veiligheid. Mijn oudere zus en de kleine tweeling werden nooit teruggevonden.

Door al deze tragedie was ik mijn tiende verjaardag compleet vergeten. Maar de volgende dag verraste mijn moeder me met een stukje worst, waarvoor ze bij het Rode Kruis had gesmeekt. Dat was mijn verjaardagsgeschenk.

Soortgelijke verhalen zouden ook door een Engels of een Nederlands jongetje gedaan kunnen zijn. Wel was de omvang en het bewust uitroeien van de bevolking in Hamburg en Dresden in niets te vergelijken met andere bombardementen.

In 1939 woonden er 630.000 burgers in Dresden. Aan het begin van 1945 was het aantal mensen sterk uitgebreid door de aankomst van vluchtelingen uit het oosten die voor het Rode leger op de vlucht waren geslagen. Ook waren er veel krijgsgevangenen en dwangarbeiders in de stad aanwezig. Niemand wist het exacte aantal inwoners op het moment van de bombardementen, er werd gedacht aan 1 miljoen. Hoewel de oorspronkelijke schattingen veel hoger waren (250.000 doden), is de huidige schatting 25.000 slachtoffers tijdens het bombardement. 80.000 Huizen werden totaal vernietigd en 100.000 zwaar beschadigd. De hele binnenstad was gereduceerd tot puin.

Het militaire resultaat van de bombardementen viel nogal tegen. Geen van de bruggen over de Elbe werd vernietigd en het op zeven na grootste garnizoen van de Duitse Rijk werd in het geheel niet getroffen. De meeste treinstations waren ook onbeschadigd waardoor de treinverbindingen naar het oosten in een paar dagen weer operationeel waren.

Dat Dresden eigenlijk onbeschadigd was tot net voor het einde van de oorlog kwam hoofdzakelijk door de ligging van Dresden en het feit dat er niet veel strategisch belang aan de stad werd gehecht. De beslissing om de stad tot puin te reduceren had twee doelen; om de oorlog te verkorten en Stalin te laten zien tot wat de geallieerden in staat waren. Tot aan het einde van de oorlog leden de inwoners van Dresden honger en stierven er nog velen aan verschillende ziekten. Om epidemieën te voorkomen werden duizenden doden verbrand en ondergebracht in een massagraf van de Heidefriedhof begraafplaats.

Het Rode Leger veroverde de stad op de laatste dag van de oorlog op 8 mei 1945. Voor de resterende inwoners van Dresden was het ergste nu voorbij.  

Arthur (Bomber) Harris

Arthur Harris werd geboren op 13 april 1892 in Cheltenham. Hij kreeg zijn opleiding aan de All Hallows School in Dorset. Op zijn zestiende ging hij naar Rhodesië en ging bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in dienst bij het First Rhodesian Regiment en diende in Zuid-Afrika. In 1915 keerde hij terug naar Engeland en trad in dienst bij het Royal Flying Corps. Hij werd vluchtcommandant en vocht in Frankrijk. Harris bleef na de oorlog bij de Royal Air Force en werd ingezet in Brits-Indië en het Midden-Oosten. In 1941 werd hij benoemd tot Air Marshal en kreeg in februari 1942 het bevel over het Bomber Command.

De geallieerden hadden in de neutrale pers het een en ander uit te leggen. De vernietigende resultaten werden in eerste instantie gebagatelliseerd en Dresden werd net als de andere Duitse steden als een belangrijk strategisch doel aangemerkt. De stad zou onder andere afgeladen zijn met tanktroepen.

In de Britse pers verscheen het volgende stuk:

De meedogenloze massale bombardementen op overvolle Duitse steden zijn een even grote bedreiging voor de integriteit van de menselijke geest als wat dan ook wat tot nu toe gebeurd is op deze planeet. Er is geen militair of politiek voordeel dat deze godslastering kan rechtvaardigen

Churchill schreef in maart 1945 aan Harris:

Het lijkt mij dat de tijd is gekomen om te heroverwegen of het bombarderen van Duitse steden, enkel met het doel om de terreur te vergroten, nog wenselijk is. Anders hebben wij straks een compleet vernield land te besturen. De vernietiging van Dresden blijft een ernstig vraagteken bij de uitvoering van geallieerde bombardementen

Harris was buiten zichzelf van woede. Churchill die zelfs met het idee was gekomen om de Duitse streden met mosterdgas te bestoken, trok plotseling behendig zijn handen af van “Butcher Harris”.

Reactie van Harris:

Zonder twijfel waren wij in het verleden gerechtvaardigd om Duitse steden aan te vallen. Om dat te doen was altijd al weerzinwekkend. Nu de Duitsers bijna verslagen zijn moeten wij er maar mee ophouden. Maar aanvallen op steden, net als elke andere oorlogshandeling, zijn onacceptabel tenzij ze strategisch gerechtvaardigd zijn. Ze zijn gerechtvaardigd zolang ze de oorlog bekorten en de levens van geallieerde soldaten sparen. De aanvallen stoppen doen wij alleen maar als het zeker is dat ze dit effect niet hebben. Ik persoonlijk acht alle restanten van Duitse steden bij elkaar niet het leven van een enkele Britse grenadier waard

En in zijn memoires:

Ik weet dat de vernietiging van zo’n grote en prachtige stad in dit late stadium van de oorlog als overbodig kan worden beschouwd, zelfs door een groot aantal mensen die toegaven dat eerdere aanvallen volledig gerechtvaardigd waren zoals elke andere handeling tijdens de oorlog. De aanval op Dresden werd echter op dat moment beschouwd als een militaire noodzaak volgens veel belangrijkere mensen dan ik

Harris kreeg een hoge onderscheiding van de Russen, de Orde van Soevorov. Voor de Russen was het duidelijk dat dit soort bombardementen zoals op Dresden en Hamburg de Duitse oorlogsproductie vertraagde en dat naar schatting 10.000 88 mm luchtafweerkanonnen, inclusief bemanning en munitie in Duitsland bleven en niet gebruikt konden worden tegen het Rode Leger. Deze mening werd bevestigd door Albert Speer in 1959. Speer: Honderduizenden soldaten moesten op hun post bij het kanon blijven, vaak volkomen inactief en maanden achter elkaar. Niemand heeft gezien dat dit de grootste verloren slag voor de Duitsers was. Harris ontving eveneens de Amerikaanse Army Distinguished Service Medal. In 1946 werd Harris benoemd tot Marshal of the Royal Air Force (hoogste rang bij de RAF) en lid van The most Honourable Order of the Bath.

Britse bommenwerperbemanningen hadden grote verliezen geleden. Van een totaal van 125.000 bemanningsleden werden er 55.573 gedood. Maar het lijkt er op dat de Britten de eenheden die het vuilste werk deden het liefst zo snel mogelijk vergaten. Pas in 2012 werd er een RAF Bomber Command Memorial onthuld en volgde een rijkelijk late onderscheiding voor de voormalige bemanningen van de bommenwerpers. De bemanningen werden in eerste instantie geweigerd voor een aparte medaille. Door deze belediging van zijn mannen weigerde Harris in 1946 in de adelstand verheven te worden. In 1953 toen Curchill opnieuw premier werd, werd hij wel  in de adelstand verheven en werd Baronet. Harris verbleef de rest van zijn leven in Goring-on-Thames en overleed op 5 april 1984.

Internationaal oorlogsrecht

Tijdens de processen van Neurenberg werd niemand gestraft voor het uitvoeren van bombardementen op steden. Göring, als leider van de Luftwaffe werd hier niet van beschuldigd.  Het bombarderen van onverdedigde woonwijken werd blijkbaar niet als een oorlogsmisdaad gezien. General Taylor, voorzitter van de Raad van Oorlogsmisdaden in Neurenberg: Hoewel het waar is dat de eerste zware bombardementen op steden het werk waren van de Duitsers, is het ook waar dat de ruïnes van Duitse en Japanse steden het resultaat waren van een weloverwogen strategie. Dit bewijst dat het bombarderen van steden en fabrieken een erkend onderdeel is geworden van de moderne oorlogsvoering bedreven door alle naties.

De nazi’s zijn begonnen met de terreurbombardementen, maar ze zijn met rente terugbetaald en de bombardementen zijn onderdeel geworden van de internationale oorlogsvoering. Het feit dat ruim 10 Duitse burgers stierven in verhouding tot 1 Britse burger, is slechts een detail. Een toevallig bijproduct van de geallieerde overmacht en de moderne oorlogsvoering.

Hiroshima en Nagasaki

Tokyo werd al eens eerder gebombardeerd op 18 april 1942. De Doolittle Raid was een reactie op de laffe aanval van de Japanners op Pearl Harbor en diende meer om de Japanners wakker te schudden dat ook zij niet onkwetsbaar waren en het moreel van de Amerikanen op te vijzelen, dan daadwerkelijk serieuze schade aan te richten.

Dat alles nog veel erger kan dan de acties boven Engelse en Duitse steden, bewezen de Amerikanen op 6 en 9 augustus 1945. Van 17 juli tot 2 augustus vond in Berlijn de Conferentie van Potsdam plaats. Harry Truman, president na het overlijden van Roosevelt, meldde dat hij een nieuw en krachtig wapen tot zijn beschikking had. Stalin wist dit door spionage al en moedigde Truman aan om alles in te zetten om de oorlog te beëindigen. Op de conferentie werd de verklaring van Potsdam uitgegeven waarin bepaald werd dat Japan zich onvoorwaardelijk moest overgeven, anders zou het “direct en totaal worden verwoest”. Maar voor de Japanners was een onvoorwaardelijke overgave onbespreekbaar omdat zij vreesden voor de goddelijke positie van de keizer. Als reactie hierop vertrok op 6 augustus de B-29 “Enola Gay” naar Hiroshima met aan boord de uranium bom Little Boy. De bom werd op 9500 meter hoogte afgeworpen boven de stad en veroorzaakte een explosie gelijk aan 15 kiloton TNT. Het directe resultaat waren 78.000 slachtoffers die om kwamen door de enorme drukgolf. In de jaren na de aanval was kanker de belangrijkste doodsoorzaak. Het dodental liep eind 1945 al op tot 140.000 en in 2004 kwam men tot de conclusie dat Little Boy in totaal 237.062 levens heeft gekost. Dit alles door één bom.

Omdat Japan zich nog steeds tegen onvoorwaardelijke overgave verzette vertrok op 9 augustus de B-29 “Bockscar” met de plutonium bom Fat Man. Het doel was in eerste instantie Kokura waar veel oorlogsindustrie was gevestigd. Het zicht boven Kokura was echter te slecht en er werd uitgeweken naar het alternatieve doel Nagasaki. Ook daar was het zicht niet best en de bom werd afgeworpen 3 kilometer van het doelwit, boven dun bevolkt gebied. Toch vielen bij de aanval direct 39.000 doden en 25.000 gewonden.

Op 8 augustus vielen de Russen Mantsjoerije binnen ondanks het niet-aanvalsverdrag dat het met Japan ondertekend had. Op 12 augustus besloot keizer Hirohito tot de overgave van Japan. De keizer sprak niet van overgave, maar van het aanvaarden van de Verklaring van Potsdam. De legertop voelde nog steeds niets voor de oneervolle overgave en probeerde op 14 augustus de rede van Hirohito nog tegen te houden. Op 2 september werd de overgave van Japan officieel ondertekend aan boord van de USS Missouri.

Slot

Gedurende de hele oorlog werd er 2.7 miljoen ton aan bommen afgeworpen. Overal vielen vele slachtoffers te betreuren. Alleen al in Duitsland werd 1.5 miljoen ton boven de Duitse steden afgeworpen, het meeste eind 1944 en begin 1945. Het aantal slachtoffers blijft gissen. In Engeland, 25.000, in Duitsland naar schatting 410.000 doden. Deze hebben alleen betrekking op de bombardementen, maar heel veel steden zijn door de Asmogendheden en de Geallieerden door beschietingen vanaf de grond in ruïnes veranderd. Tel daar nog eens bij op de aanvallen van V1 en V2 Vergeltungswaffen op steden als Antwerpen, Londen en nog veel meer dan is het menselijk drama in zijn geheel niet meer te overzien. Daarbij zijn de meest prachtige steden met beroemde architectuur en kunst volledig in rook opgegaan.

Het is dramatisch dat de mensheid hier niets van heeft geleerd. Putin vindt het nodig om prachtige steden als Kiev en Odessa met regelmaat met raketten te bestoken. Wederom met als doel zoveel mogelijk burgers te treffen. Hij heeft echter niets geleerd van het verleden. Bij de Engelse burgers werd bij het bombarderen van Londen de vastberadenheid om het tegen de vijand op te nemen alleen maar groter, bij de Duitse burgers exact hetzelfde en in zijn eigen land bij de aanvallen op Stalingrad heeft de motivatie van de Russische bevolking en leger er uiteindelijk toe geleid dat de nazi’s tot aan Berlijn werden achtervolgd en verslagen.

Bron: Der Bombenkrieg gegen Dresden im Zweiten Weltkrieg – Michael Schmidt

           Traces of War – Het bombardement op Dresden

           Historiek.net – Het bombardement op Dresden

           Masters of the air – Donald L. Miller

           Diverse Wikipedia artikelen